Altijd willen weten hoe oud de Sint Nicolaaskerk van Dwingeloo is, wie er verantwoordelijk waren voor de bouw en waarom de torenspits zo’n bijzondere ‘siepel’ heeft? Op initiatief van het Kerkbestuur en de Stichting Sint Nicolaaskerk presenteren bouwhistoricus Jim Klingers en archivaris van het Drents Archief Erwin de Leeuw op vrijdag 17 mei hun nieuwste bevindingen over een van de fraaiste kerken van Drenthe.
Al eeuwen vormt de Sint Nicolaaskerk letterlijk en figuurlijk het middelpunt van Dwingeloo. Het kerkbestuur wil dat dit ook in de toekomst zo blijft en onderzoekt hoe het gebouw breder kan worden benut. Om de monumentale waarden goed in beeld te brengen, heeft bouwhistoricus Jim Klingers de kerk onlangs uitgebreid onderzocht, daarbij bijgestaan door archivaris en Dwingeloo-kenner Erwin de Leeuw. Het heeft tal van nieuwe inzichten over de bouwgeschiedenis opgeleverd.
Ouder dan gedacht
Algemeen werd aangenomen dat kerk en toren uit de 15e eeuw dateren, maar diverse onderdelen blijken een stuk ouder te zijn. Vanaf circa 1250 groeide het bescheiden dochterkerkje van Diever uit tot een rijk godshuis met alles erop en eraan. Er waren bijvoorbeeld vier zijaltaren, gewijd aan Maria, Sint-Maarten, Sint-Catharina en het Heilige Kruis. “De zelfbewuste Dwingelse adel was hierachter de drijvende kracht. Zij benoemden ook de priesters”, zegt Erwin de Leeuw, die onder meer uit de doeken doet hoe de heren en dames van de havezaten Batinge, Entinge en Oldengaerde vaak met veel onderling geruzie hun stempel op de kerk drukten.
Veel elementen uit het ‘rijke roomse verleden’ verdwenen nadat de kerk in 1598 protestant werd. Alleen uit summiere bouwsporen valt nog af te leiden dat zich tussen schip en koor waarschijnlijk een doksaal bevond, een door bogen of pilaren gedragen balkon zoals nu nog te zien is in de kloosterkerk van Ter Apel. Een gewelfaanzet is al wat rest van de sacristie, de ruimte waar priesters zich op hun rituele taken konden voorbereiden.
Zeldzaam beeldhouwwerk
Bewaard bleven daarentegen de gebeeldhouwde kraagstenen van het koorgewelf. Ze dateren van omstreeks 1400. “Ware pareltjes, die niet zouden misstaan in de Sint-Jan van Den Bosch. In het Noorden komt dergelijk beeldhouwwerk nauwelijks voor. Het toont aan dat Dwingeloo er destijds toe deed“, zegt Jim Klingers, die in de presentatie zal ingaan op de vermoedelijke betekenis van de figuurtjes.
Het had weinig gescheeld of de kerk had er niet meer gestaan. Tijdens de grote dorpsbrand in 1923 brandde het gebouw volledig uit. De restauratie die volgde, wekt bij Klingers gemengde gevoelens op: “Enerzijds kreeg het schip een fraai houten tongewelf met unieke art deco beschilderingen. Maar tegelijk werd het gebouw in een vermeende middeleeuwse staat teruggebracht waarbij bouwsporen die niet in plaatje pasten werden vernietigd. Maar ja, ook dat is bouwhistorie.”
Bekijk/luister ook:
> RTV Drenthe: Nieuwe schatten ontdekt bij historisch onderzoek in kerk Dwingeloo
> Drenthe Toen #37 (RTV Drenthe): Bijzondere vondsten bij de Sint Nicolaaskerk van Dwingeloo